GS.TS. Lê Minh Thắng, giảng viên cao cấp Viện Kỹ thuật Hóa học (nay là Trường Hoá và Khoa học sự sống), Đại học Bách khoa Hà Nội, được biết đến như một trong những gương mặt tiêu biểu của lĩnh vực xúc tác và xử lý khí thải ở Việt Nam. Suốt hơn 20 năm gắn bó với khoa học, bà đã không ngừng tìm tòi, sáng tạo để biến những nghiên cứu trong phòng thí nghiệm thành giải pháp thực tiễn, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và thúc đẩy nền hóa học xanh phát triển.
Trong nhiệm kỳ 2020–2025, GS. Thắng cùng cộng sự đã phát triển thành công giải pháp xúc tác xử lý khí thải tiên tiến – một công nghệ nội địa có chi phí thấp, thiết kế linh hoạt và hiệu quả vượt trội. Thay vì sử dụng các chất xúc tác nhập khẩu làm từ kim loại quý đắt đỏ, nhóm nghiên cứu của bà đã ứng dụng lõi gốm Cordierit kết hợp hỗn hợp oxit kim loại chuyển tiếp như Mn, Co, Ce, Zr và Ba để tạo ra vật liệu xúc tác có khả năng loại bỏ từ 70% đến 100% khí thải độc hại, bao gồm hydrocarbon, VOCs, CO, NOx, SOx và bụi công nghiệp. Các chất xúc tác này không chỉ giúp giảm hơn 90% phát thải ô nhiễm, mà còn hoạt động bền bỉ trong điều kiện khắc nghiệt và có tuổi thọ cao.
Công trình này đã được ứng dụng tại nhiều nhà máy nhiệt phân cao su phế thải ở Hải Dương, một số dòng xe máy cao cấp, và các nhà máy xử lý chất thải trong khu công nghiệp lớn, được Cục Đăng kiểm Việt Nam chứng nhận đạt chuẩn khí thải động cơ. Với những đóng góp này, giới chuyên môn ưu ái gọi bà là “Giáo sư sát thủ của khí thải” – người đã góp phần mở ra hướng đi mới trong việc nội địa hóa công nghệ xử lý khí thải tại Việt Nam.
Không dừng lại ở đó, GS. Thắng còn phát triển vật liệu xử lý khí độc CO có khả năng chuyển hóa nhanh CO thành CO₂ không độc hại ngay ở nhiệt độ thường. Vật liệu này được ứng dụng để chế tạo lõi lọc cho mặt nạ phòng độc sử dụng trong các đám cháy hoặc hầm mỏ – một bước tiến vượt bậc so với các sản phẩm hấp phụ thông thường. Sáng chế này đã được cấp bằng độc quyền năm 2019, mở ra tiềm năng lớn trong bảo hộ lao động và an toàn công nghiệp.
Với hàng loạt nghiên cứu mang tính ứng dụng cao, GS.TS. Lê Minh Thắng đã được vinh danh với nhiều giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế. Năm 2021, bà nhận Giải thưởng Sáng tạo châu Á của Quỹ Toàn cầu Hitachi, ghi nhận công trình “Xúc tác từ hỗn hợp các oxit kim loại chuyển tiếp và công nghệ xử lý khí thải, nước thải công nghiệp và dân dụng” như một đóng góp nổi bật cho các nước đang phát triển. Năm 2022, bà tiếp tục được trao Giải thưởng Kovalevskaia – giải thưởng uy tín tôn vinh các nhà khoa học nữ xuất sắc của Việt Nam. Song hành với đó là hơn 127 công trình nghiên cứu khoa học, trong đó có 37 bài báo quốc tế ISI, 2 bằng sáng chế và 1 giải pháp hữu ích, khẳng định vị thế của bà trong cộng đồng khoa học trong và ngoài nước.
Không chỉ là một nhà nghiên cứu đam mê, GS. Lê Minh Thắng còn là người thầy, người truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sinh viên và nhà khoa học trẻ. Bà đã hướng dẫn thành công hơn 7 nghiên cứu sinh tiến sĩ cùng hàng chục sinh viên, học viên đạt giải cao trong các cuộc thi nghiên cứu khoa học cấp quốc gia. Với cương vị Chi hội trưởng Chi hội Nữ trí thức Đại học Bách khoa Hà Nội, bà luôn nỗ lực xây dựng một môi trường học thuật năng động, gắn kết với doanh nghiệp, giúp các nhà khoa học nữ tự tin khẳng định bản thân trong lĩnh vực kỹ thuật – công nghệ. Bà từng chia sẻ: “Phụ nữ làm khoa học không hề bị giới hạn; điều quan trọng là có đủ đam mê và biết cách cân bằng để vừa làm tốt chuyên môn, vừa giữ được hạnh phúc gia đình.”
Niềm vui lớn nhất của GS.TS. Lê Minh Thắng không phải là những tấm bằng khen hay giải thưởng danh giá, mà là việc thấy các công nghệ xúc tác do chính mình nghiên cứu được ứng dụng rộng rãi, mang lại lợi ích thực tế cho xã hội. Bà tin rằng mỗi kết quả khoa học, dù nhỏ, đều là viên gạch góp phần xây dựng nền công nghiệp xanh, thân thiện với môi trường – đúng như sứ mệnh mà Hội Khoa học Công nghệ Xúc tác và Hấp phụ Việt Nam hướng tới trong nhiệm kỳ mới 2025–2030.
Từ những công trình mang dấu ấn sáng tạo đến tinh thần tận hiến cho cộng đồng khoa học, GS.TS. Lê Minh Thắng xứng đáng được vinh danh như một biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng cống hiến vì một Việt Nam xanh – sạch – bền vững.
